Mart ayı, gerçek kişilerin 2009 yılında elde ettikleri gelirleri beyan ettiği dönem.
Ticari, zirai ve serbest meslek kazancı elde edenler, zarar etmiş olsalar bile bu ay içinde beyanname vermek zorunda. Bu kişiler beyanname doldurmada profesyonel meslek mensuplarından faydalandığı için beyanda bir problem yaşamayabiliyor. Ancak menkul veya gayrimenkul sermaye iradı elde eden kişiler beyan konusunda sorun yaşayabiliyor. Bu yüzden bu ay kira geliri olup da bunu nasıl beyan edeceğini bilmeyen kişilerin sorularına cevap vermeye çalışacağım.
Soru: Ben emekli birisiyim. Nisandan itibaren 800 lira aylıkla dairemi mesken olarak kiraya verdim. Ayrıca ocak ayından itibaren işyeri olarak kullanılmak üzere aylığı 1.500 liradan bir dükkanı kiraya verdim. Ancak kiracımın kira stopajlarını ödemediğini duydum. Bu vergi benden alınır mı? Beyanname vermem gerekecek mi? Kira stopajlarını beyanımda indirim olarak gösterebilir miyim?
Cevap: Nisandan itibaren mesken olarak kiraya verdiğiniz daireden elde ettiğiniz gelir (9×800) 7 bin 200 liradır. İşyeri olarak kiraya verdiğiniz dükkandan geliriniz de 18 bin lira. Buna göre mesken kirasından 2 bin 600 lirayı, istisnayı düştükten sonra geriye kalan 4 bin 600 lirayla 18 bin liralık işyeri kira geliriniz toplamı beyan sınırı olan 22 bin 600 lirayı geçtiği için beyanname vermeniz ve her iki gelirinizi beyan etmeniz gerekiyor. Basit usulde vergilendirilenler dışında hemen hemen tüm mükelleflerin işyeri kira ödemeleri sırasında yüzde 20 oranında Gelir Vergisi kesintisi (stopaj) yapmaları lazım. Kiracılar, yaptıkları Gelir Vergisi kesintisini, her ay ya da üç ayda bir 'muhtasar beyanname' ile beyan edip vergi dairesine yatırmak zorunda. Gayrimenkulünü kiraya veren kişinin, kiracının kira stopajını beyan etmemesinden ya da vergi dairesine yatırmamasından dolayı herhangi bir sorumluluğu yok. İşyeri kiralarından kesilen verginin, kira geliri sebebiyle beyanname verildiği zaman hesaplanan vergiden mahsubu için stopajın yatırılması şart değil. Siz de vereceğiniz beyannamede işyeri kiranızdan kesinti yapılması gereken Gelir Vergisi'ni hesaplanan vergiden mahsup edebilirsiniz. Mahsup sonrasında duruma göre iade edilecek vergi bile çıkabiliyor. Ancak bu iadenin alınabilmesi için mahsup konusu yapılan stopaj vergisinin (kiracı tarafından kesilmesi ve vergi dairesine verilmesi gereken) ödenmiş olması şartı aranıyor. Yani devlet, elde etmediğim bir vergiyi iade etmem diyor.
NETTEN BRÜTE KİRANIN HESAPLANMASI
Kiralamalarda, kiracıyla mal sahibi genellikle net kira üzerinden anlaşma yapar. Ancak işyeri olarak kiralanan yerlerde verilen kira tevkifata tâbi tutulmalıdır. Tevkifat, brüt kira üzerinden yapılır ve geriye kalan net kira mal sahibine ödenir. Brüt kira, net kiranın 0,8'e bölünmesi ile bulunur. Mal sahibi de kira beyanını brüt kira üzerinden yapmalı. Mesela 2 bin lira net tutarla kiraya verilen bir işyerinin vergi kesintisi brüt tutar üzerinden yapılacağından brüt tutarın bulunması gerekir. Brüt kira; 2.000/0.8 = 2.500 TL olarak hesaplanır. 2.500 TL üstünden her ay yüzde 20 oranında 500 lira vergi kesilmeli ve vergi dairesine yatırılmalıdır. Bu işyerinin sahibi beyan sınırına bakarken 2 bin 500 liralık brüt tutarı dikkate almalıdır. Tevkifat yüzde 20 oranıyla yapıldığı ve beyan edilen kira gelirleri yüzde 15'ten başlayan oranla artan oranlı olarak vergilendirildiği için işyeri kirası gelirini beyan edenlerin ek vergi ödemek bir yana vergi iadesi almaları söz konusu olabiliyor.
Ahmet YAVUZ
Zaman Gazetesi